İçgüdüler öğrenilmez, doğumla birlikte gelir. Türe özgü olanlar gibi, tüm canlılarda ortak olanlar da vardır.

Psikolog Jaak Panksepp tüm canlılarda ortak olan 7 temel içgüdüden bahseder. 7 içgüdü, 7 sisteme işaret eder. Bu sistemlerin, kelime anlamlarından öte olduğunu da vurgular ve açıklar.

Panksepp’in bahsettiği 7 temel içgüdü şunlardır:

-Merak/Arama: Tüm canlıların hayatta kalmak ve varlıklarını sürdürmek için ihtiyaç duydukları şeyleri arayıp bulmalarını sağlayan sistemin genel adıdır.

-Hiddet: Hem öfkenin hem de ani ve açıklanamaz şiddetin ana sistemidir. Her ikisi de (öfke ve şiddet) çevrede olup bitenler tarafından tetiklenir. Önünden yemeği alınan martının çığlıklar atarak üstünüze yürümeye kalkması örneğindeki gibi. (Sahiller boş kaldıkça hayvanlar da aç kaldı. Sabah yürüyüşünden bir tanesinin saldırısına tanık oldum da oradan aklıma geldi bugünün blog yazısı.)

-Korku: Bilinmeyene, varlığını kaybetmeye yönelik sistem. Karanlık, farklı sesler, kalp atımını hızlandıran ve savaş/kaç sisteminin çalışmasına sebep olabilecekleri çalıştıran sistem.

-Şehvet: Varlığını sürdürmeye ve haz almaya yönelik eylemleri ve başlatıcılarını, devam ettiricilerini harekete geçiren sistem. Açıklamama gerek var mı?

-Sevgi: Şehvetin dışında, salt sevgiye ilişkin sistem. Rica ederim konuyu sulandırmayın. Aklınıza ne geldiğini biliyorum. Evet, insanlar için;  ‘Bir insanı severken, diğerine yönelik şiddetli arzuyu’ açıklar bu. Ama demezler mi o zaman: ‘Penguenlerin, tarla farelerinin bile belli türleri tek eşli olabiliyorken, nedir bu şehvetin kontrolsüzlüğü ve nerede kaldı sadece insan türünde olan bilişsel kortikal yetenekler?’

-Keder: Kayıplara karşı hissedilenler ve yapılanlara yönelik sistem. Yaralı eşinin başından ayrılmayan karga, (aslında arkasına saklanan) oyuncağını kaybettiğini sanan bebeğin yüzünde görülen ifade bu sistemin göstergelerindendir.

-Oyun: Hani o çok sevilen ve son yıllarda pek moda olan, bir şeylerle oynayan kedilerin videoları var ya. Tam bundan bahsediyorum işte. Hiçbir amacı olmadan sadece eğlenmeye, oynamaya ve bunlar aracılığıyla haz duymaya ilişkin sistem.

7 Temel İçgüdünün Yönetilmesi

Elbette şu şekilde yaklaşmak mümkün:

-‘Niye yönetiyoruz ki? Yönetmeyelim! Yaşayalım’

İlk olarak şunu söylerim ben de o zaman:

‘Dopamin (haz) salgılatmaya yarayan düğmeden ayağını çekemeyip sürekli dopamin salgılayan ve yemeyi içmeyi, oynamayı, sevişmeyi, sosyalleşmeyi unutup ölen farelerin deneyinin detaylarını vermemi ister misiniz?’

Nereden karşı argümanla gelirseniz gelin 7 temel içgüdü ile insan olma arasındaki bağı/ farkı ve yönetilmesi gerekliliğini açıklar üstelik de kanıtlarım size.

Bu yüzden hanımlar beyler lütfen:

-Yenilikler peşinde koşma/ Kişisel dengeyi bozsa da yeni olanı arama bulma,

-Öfkeyle hareket etme/ Damarına basıldığı için şiddete başvurma.

-Yeni olandan korkma/ Eskiye saplanıp kalma ilerlememe gelişmeme.

-Başka bedenleri merak etme/ Sürekli seksi düşünme, esprisini yapma.

-Aşkı her şeyin önüne koyup kendinden vaz geçebileceğini ya da evladını abartılı korumayı sevgi sanma.

-Üzüntülere saplanıp kalma/ Kendine acıma/ İlerlemeyişini geçmişindeki acılara bağlama.

- Satın alma/ Tüketme/ Biriktirmeyi oyun sanıp dünya nimetlerine gömülmeyi

Bir yana bırakınız.

İçgüdülerinizin farkına varınız!

Kulak veriniz!

Ama insanca kararlar alıp, insanca yaşayınız!